हळद (Turmeric) लागवड: संपूर्ण माहिती

हळद लागवड ही महाराष्ट्रात आर्थिक दृष्ट्या फायदेशीर ठरणारी शेती पद्धत आहे. योग्य नियोजन, खत, सिंचन आणि विक्री व्यवस्थापन केल्यास शेतकऱ्यांना मोठा नफा मिळू शकतो. या लेखात आपण हळद लागवडीपासून ते मार्केटिंगपर्यंतची सर्व माहिती घेणार आहोत.

हळद (Turmeric) म्हणजे काय?

हळद (Curcuma longa) ही औषधी गुणधर्म असलेली वनस्पती आहे. हळदीतील मुख्य घटक कर्क्युमिन (Curcumin) शरीरासाठी लाभदायक असून त्याचे अँटीसेप्टिक, अँटीऑक्सिडंट आणि रोगप्रतिकारक गुणधर्म आहेत.

हळद लागवडीचा योग्य महिना

मे ते जून या कालावधीत हळद लागवड करावी. कारण पावसाळ्याच्या सुरुवातीला जमिनीत आर्द्रता योग्य प्रमाणात मिळते व उगमासाठी चांगली वेळ असते.

बियाण्याचे प्रमाण व निवड

हेक्टरी सुमारे 2000 ते 2500 किलो आरोग्यदायी हळदीचे बोडकं लागते. सलम, एरोरा, पीटी-3, कृष्णा यांसारख्या जाती बाजारात उपलब्ध आहेत.

लागवड पद्धत व खत

• आंतर अंतर: 30×25 सें.मी.
• 5-7 सें.मी. खोल खड्ड्यात लागवड करावी.
• सेंद्रिय खत: 20-25 टन प्रति हेक्टर शेणखत
• युरिया: 100 किलो, सुपर फॉस्फेट: 80 किलो, म्युरेट ऑफ पोटाश: 100 किलो

सिंचन व पाणी व्यवस्थापन

हळद पिकाला दर 8-10 दिवसांनी हलके सिंचन आवश्यक आहे. ठिबक सिंचन वापरल्यास पाण्याची बचत व उत्पादनात वाढ होते.

जमीन व मशागत

मध्यम ते हलकी काळी जमीन, पाण्याचा निचरा होणारी आणि pH 5.5 ते 7.5 असलेली जमीन सर्वोत्तम. लागवडीपूर्वी 2-3 वेळा खोल नांगरणी करावी.

महिन्यानुसार हळदीचे नियोजन

उत्पादन क्षमता व हेक्टरी उत्पन्न

साधारण हेक्टरी 200 ते 250 क्विंटल हळदीचे उत्पादन होते. योग्य पद्धतीने शेती केल्यास 300 क्विंटलपर्यंत वाढ शक्य आहे. यावरून 10 ते 15 लाख रुपये हेक्टरी उत्पन्न मिळवता येते.

हळद काढणी प्रक्रिया

लागवडीपासून 7-8 महिन्यांनी काढणी करावी. पाने सुकल्यावर कंद उखडून घेतात. हाताने किंवा यांत्रिक साधनांनी काढणी करता येते.

शिजवणी व वाळवणी

1. काढलेली हळद 45-60 मिनिटे उकळावी.
2. थंड झाल्यावर 7-10 दिवस छायेत सुकवावी.
3. सुकवलेली हळद पॉलिश करून विक्रीसाठी तयार करावी.

पॉलिशिंग व ग्रेडिंग

ड्रम किंवा मशीनमध्ये घासून नैसर्गिक हळदीला आकर्षक रंग व पोत मिळतो. ग्रेडनुसार हळदीचे वर्गीकरण केल्यास बाजारभाव वाढतो.

हळद(Turmeric)

विक्री व मार्केटिंग

• e-NAM, स्थानिक बाजार, हळद प्रक्रिया युनिट मध्ये विक्री करता येते.
• सांगली, हिंगोली, सातारा, निफाड हे प्रमुख मार्केट.
• ऑर्गेनिक हळद निर्यात करण्याची संधी उपलब्ध.
• प्रति क्विंटल दर: 5000 ते 8000 रुपये (हंगामानुसार बदलतो)

सकारात्मक व नकारात्मक मुद्दे

महत्वाचे स्रोत व संदर्भ

• e-NAM पोर्टल (राष्ट्रीय कृषी बाजार)
• शेती मार्गदर्शन विभाग – इतर पिकांची माहिती
• राष्ट्रीय बायोटेक संस्था – हळदीतील कर्क्युमिन संशोधन

निष्कर्ष

हळद लागवड ही कमी जोखमीची आणि अधिक उत्पन्न देणारी शेती पद्धत आहे. जर योग्य नियोजन, जैविक खतांचा वापर, मार्केटिंग प्लॅन आणि प्रक्रिया युनिटची मदत घेतली, तर Turmeric farming in India मधून मोठा आर्थिक लाभ मिळवता येतो. तुम्ही शेतीमध्ये नवशिके असाल तरीही, हळद लागवड हा एक low risk high profit farming business ठरतो.